INSTYTUT INTERDYSCYPLINARNYCH BADAŃ HISTORYCZNYCH

Instytut Interdyscyplinarnych Badań Historycznych (IIBH) powstał 1 listopada 2022 r. jako jedna z głównych jednostek organizacyjnych Uczelni. Kontynuuje i rozwija efekty działalności Ośrodka Badań Regionalnych (OBR) działającego jako ogólnouczelniana jednostka badawcza w latach 2014-2022, powstałego z inicjatywy Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Pierwszym kierownikiem Ośrodka był dr Zbyszko Szmaj, od 2018 do 2022 r. kierował nim prof. Krzysztof Walczak.

Cele działania jednostki obejmują innowacyjne, szeroko zakrojone prace naukowo-badawcze z zakresu humanistyki, ze szczególnym uwzględnieniem historii. Misja IIBH to również integracja i rozwój regionalnego środowiska naukowego w zakresie humanistyki i nauk historycznych, co umożliwia współpraca tej jednostki z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk. Poprzez działalność naukową, w tym publikację wyników badań podstawowych, projektowanie konferencji IIBH rozwija potencjał naukowy Akademii Kaliskiej o segment nauk historycznych, humanistycznych i społecznych.

Do zadań Instytutu należy:

• Prowadzenie badań nad teorią regionalizmu i metodologią badań historycznych w ich interdyscyplinarnym wymiarze,
• Prowadzenie systematycznych interdyscyplinarnych badań nad historią i teraźniejszością regionów Wielkopolski, Polski i Europy w perspektywie zachodzących przemian społeczno-gospodarczych i kulturowych,
• Działalność badawcza mająca przyczynić się do pogłębienia wiedzy o problemach tożsamości regionalnej i lokalnej, rozpatrywanych w szerokiej perspektywie historycznej, społeczno-gospodarczej i kulturalnej,
• Upowszechnienie wiedzy w oparciu o wyniki prowadzonych badań,
• Organizowanie konferencji, seminariów, sympozjów, studiów, szkoleń i debat dotyczących problematyki regionalnej,
• Współpraca z uczelniami, instytucjami państwowymi i samorządowymi, organizacjami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi oraz stowarzyszeniami i organizacjami pozarządowymi zainteresowanymi problematyką badań historycznych.

Kierownik merytoryczny – dr Makary Górzyński.

Wykładowcy obu kierunków to specjalistki i specjaliści z kaliskiego środowiska naukowego (Akademii Kaliskiej i Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk) oraz różnych, renomowanych uczelni polskich (m.in. Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Łódzkiego, Politechniki Łódzkiej, UAP w Poznaniu, Uniwersytetu Wrocławskiego), jak i pracownicy instytucji naukowych – m.in. archiwów państwowych, dużych bibliotek i rozpoznawalnych muzeów.

Regionalne badania historyczne
2 semestry, 230 h, start w sem. zimowym roku 2023-24

https://rekrutacja.akademia.kalisz.pl/podyplomowe/regionalne-badania-historyczne/

Program naszego kierunku opiera się na założeniu, iż prowadzenie badań historycznych jest zawsze oparte o konkretny czas i miejsce, w tym także o perspektywę regionalną jako zestaw wartości określających nasze możliwości, świadomość, cele. Właśnie poprzez ujęcie regionalne proponujemy analizować zjawiska dziejowe i ich znaczenia dla konkretnych ludzi oraz przestrzeni. Zapraszamy do fascynującej podróży – do świata przeszłości, z którego wszyscy wyrastamy, zarówno w jednostkowym, jak i społecznym ujęciu. Regionalne badania historyczne to program łączący aktualne trendy humanistyki i nauk historycznych, z bogatą bazą przedmiotów otwierających wyobraźnię i horyzonty poznawcze. W autorski sposób zaprosiliśmy do współpracy zespół specjalistek i specjalistów różnych dziedzin – historyków, praktyków metodologii i teorii naukowych, informacji i ich źródeł, archiwistów, historyków sztuki i kultury, badaczy antropologii czy komunikacji językowej. Łącząc ich różnorodną wiedzę i pasje, a także umiejętność spojrzenia w perspektywie regionu, miejsca, mikrohistorii – z procesami globalnymi w tle – oferujemy studia historyczne jako przygodę i wyzwanie. Prezentowana oferta powstała na bazie kilkudziesięciu lat doświadczeń w pracy z badaniami regionalnymi, w oparciu o wiedzę i potencjał historyków różnych specjalności, bibliotekarzy i wydawców.

FORMUŁA ZAJĘĆ: hybrydowa (zajęcia stacjonarne i zdalne, część zjazdów online).

ODPŁATNOŚĆ: 2600 zł za oba semestry

KONTAKT: studia.iibh@akademiakaliska.edu.pl

Ukończenie studiów umożliwia podniesienie kwalifikacji lub wykonywanie pracy na stanowiskach związanych z następującymi funkcjami:

• muzealnicy, badacze dziejów lokalnych, kuratorzy wystaw historycznych;
• bibliotekarze, pracujący w zbiorach regionalnych i specjalnych;
• pracownicy instytucji kultury, działający nad zachowaniem lokalnego dziedzictwa i poznaniem przeszłości;
• genealodzy;
• historycy;
• pracownicy branży turystycznej i jednostek rozwoju lokalnego i regionalnego;
• autorzy opracowań historycznych, popularyzatorzy wiedzy, pracownicy samorządowi, związani z kulturą, ochroną dziedzictwa i edukacją historyczną;
• nauczyciele historii.

WIĘCEJ INFORMACJI: https://rekrutacja.akademia.kalisz.pl/podyplomowe/

Pliki do pobrania:

Historia architektury i budowy miast
2 semestry, 230 h, start w sem. zimowym roku 2023-24

https://rekrutacja.akademia.kalisz.pl/podyplomowe/historia-architektury-i-budowy-miast/

Architektura jest wszechobecna i stanowi jeden z fundamentów naszej tożsamości, codzienności. W procesach gospodarczych architektura jest towarem, ale i fundamentem kultury, tożsamości, podstawą interakcji społecznych. Wieloznaczność i zakres oddziaływania materialnego architektury to fenomeny oczywiste, a jednocześnie trudne do poznania. Studia podyplomowe „Historia architektury i budowy miast” są unikalną w polskiej ofercie edukacyjnej odpowiedzią na różnorodne wyzwania, jakie stawia przed nami współczesny rozwój zainteresowania budynkami, ich materialnością, wartościami, ale i historyczną zmiennością sposobów budowania. Wychodząc poza typową wiedzę o przeszłości, nasz kierunek oferuje interdyscyplinarne podejście do poznawania, badania, opisywania i rozumienia architektury dawnej i współczesnej. Zapewnia też solidne podstawy ogólnohumanistyczne – umiejętność krytycznego i twórczego myślenia oraz komunikowania tego, na czym nam zależy w różnorodnych sytuacjach. Przetwarzanie i umiejętne prezentowanie informacji to dziś klucz do sukcesu i powodzenia na rynku pracy – studia humanistyczne, oferowane przez nas, dają także i takie narzędzia.

FORMUŁA ZAJĘĆ: hybrydowa (zajęcia stacjonarne i zdalne, część zjazdów online).

ODPŁATNOŚĆ: 2600 zł za oba semestry

KONTAKT: studia.iibh@akademiakaliska.edu.pl

Ukończenie studiów umożliwia podniesienie kwalifikacji lub wykonywanie pracy na stanowiskach związanych z następującymi funkcjami:

• konserwatorzy i badacze zabytkowej architektury;
• autorzy dokumentacji historycznych – architektonicznych, urbanistycznych – dla inwestorów czy samorządów;
• projektanci, pracujący z obiektami zabytkowymi i zadaniami rewitalizacji miast;
• pracownicy biur rewitalizacji w jednostkach samorządowych i administracji państwowej;
• specjaliści, związani z ochroną i promocją dziedzictwa;
• pracownicy centrów informacji turystycznej;
• popularyzatorzy wiedzy o zabytkach, przewodnicy turystyczni;
• muzealnicy, badacze dziejów lokalnych, kuratorzy wystaw historycznych;
• bibliotekarze, pracujący w zbiorach regionalnych i specjalnych;
• pracownicy instytucji kultury, działający nad zachowaniem lokalnego dziedzictwa i poznaniem przeszłości;
• pracownicy branży turystycznej i jednostek rozwoju lokalnego i regionalnego;

WIĘCEJ INFORMACJI: https://rekrutacja.akademia.kalisz.pl/podyplomowe/

Pliki do pobrania:

BADANIA PROWADZONE W INSTYTUCIE INTERDYSCYPLINARNYCH BADAŃ HISTORYCZNYCH AKADEMII KALISKIEJ. SPECJALIZACJE.

• Projekt badawczy, dotyczący prezydenta Stanisława Wojciechowskiego i jego czasów w perspektywie porównawczej (prof. Krzysztof Walczak, prof. Waldemar Łazuga i Zespół Instytutu oraz wybrani współpracownicy – projekt grantowy – złożony w 2023 roku).
• Ludzie nauki Kalisza. Słownik biograficzny. Pod red. Krzysztofa Walczaka.
• Encyklopedia książki kaliskiej. Pod red. Krzysztofa Walczaka i Ewy Andrysiak.
• Polskie podręczniki szkolne do nauki historii. Dzieje edycji w czasach zaborów (1795-1918) (prof. Krzysztof Walczak)
• Dzieje nauki i szkolnictwa wyższego w Kaliszu. Pod red. Krzysztofa Walczaka.
• Badania nad księgami pamiątkowymi administracji rosyjskiej w Królestwie Polskim (prof. Ewa Andrysiak)
• Obała Ewa, Bibliografia zawartości „Zeszytów KTPN”. (Katalogi i Bibliografie ; 3) (Wspólnie z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk).
• Badania biograficzne, studia nad biografiami historycznymi i dziejami politycznymi (prof. Waldemar Łazuga).
• Dzieje polityczne i badania regionalne – Polska XIX-XX wieku (prof. Jerzy Pietrzak; dr Jarosław Durka).
• Studia nad architekturą i urbanistyką Królestwa Polskiego przełomu XIX-XX wieku (dr Makary Górzyński).
• Badania rozwoju miast polskich w XIX-XX wieku w perspektywie środkowoeuropejskiej (dr Makary Górzyński).
• Badania dziejów architektury sakralnej różnych konfesji w guberni kaliskiej przełomu XIX-XX wieku (dr Makary Górzyński).
• Dziedzctwo Wiłkomirskich. Muzyczna spuścizna w perspektywie bibliologicznej (dr Bogumiła Celer).
• Dzieje społeczne i gospodarcze Kalisza i regionu w XIX-XX wieku. Wielokulturowość (dr Sławomir Przygodzki).
• Studia nad sztuką i rzemiosłem artystycznym oraz kolekcjami muzealnymi Kalisza i regionu w perspektywie porównawczej (dr Ewa Andrzejewska).

MONOGRAFIE I BIBLIOGRAFIE OPUBLIKOWANE

• M. Górzyński, Skok w nieznane. Procesy modernizacyjne, architektura i polityki przestrzenne w Kaliszu początków XX wieku. Kalisz : Wydawnictwo Naukowe Akademii Kaliskiej, 2022.
• K. Walczak, Nauka i szkolnictwo wyższe w Kaliszu na łamach czasopism regionalnych. Bibliografia za lata 1945-2020. Kalisz : Wydawnictwo Naukowe Akademii Kaliskiej, 2022.
• E. Andrysiak, Alfons Parczewski. Bibliografia. Kalisz 2022 (Katalogi i Bibliografie ; 1) (Wspólnie z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk).
• M. Górzyński, Trzy historie o mieście spod ziemi. Architektura, modernizacja, niepamięć, Kalisz : KTPN 2022.
• E. Andrysiak, O bibliografii Kalisza. Historia, stan prac i zamierzenia. Kalisz : KTPN, 2022.
• B. Celer (wsp. H. Karolewska, M. Mikołajczyk), Adam Chodyński. Dokumenty historyka Kalisza [katalog], Kalisz: KTPN, 2022.
• S. Przygodzki, Elity gospodarcze Kalisza. Proces formowania się burżuazji w latach 1815-1867. Kalisz 2023 (Wspólnie z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk).
• M. Górzyński, Imperium peryferii. Architektura i modernizacyjne procesy przestrzennei w Kaliszu pod koniec XIX wieku. Kalisz : Wydawnictwo Naukowe Akademii Kaliskiej, 2023.

Więcej informacji o naszych monografiach naukowych znajdą Państwo na stronach internetowych Wydawców:

https://wydawnictwo.akademia.kalisz.pl/

https://ktpnkalisz.wixsite.com/wydawnictwo

MONOGRAFIE I BIBLIOGRAFIE PRZYGOTOWANE DO DRUKU ZE ŚRODKOW OBCYCH

• Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Pod red. Bogumiły Celer. Kalisz 2023 (Wspólnie z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk)
• Słownik architektów, budowniczych i planistów Kalisza. Pod red. Makarego Górzyńskiego. Kalisz 2023 (Wspólnie z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk).

OPUBLIKOWANE ARTYKUŁY I FRAGMENTY BIBLIOGRAFICZNE (wybór)

• Konferencja Naukowa “Trasowanie miasta. Samochodowe arterie komunikacyjne a urbanistyczne otoczenie zabytkowe dawniej, dziś i jutro”, przewodnik konferencyjny / red. Makary Górzyński, Mateusz Rabiega, Sylwia Szydłowska. Kalisz : Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk; Ośrodek Badań Regionalnych Akademii Kaliskiej, 2022
• M. Górzyński, W stronę procesualnej historii literatury : propozycje metodologiczne. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 2022, 70 (1), 97-114.
• S. Kowalska, Koncepcja godności roślin w ochronie środowiska i bezpieczeństwie ekologicznym. „Studia Prawnoustrojowe”, 2022 (55), 117-129.
• K. Walczak, Dziewiętnastowieczne podręczniki do nauki historii w zbiorach Ossolineum : rekonesans. W: 200 lat Ossolineum : rozprawy i materiały / pod red. Mariusza Dworsatschka. Wrocław : Wydawnictwo Ossolineum, 2022, 295-230
  Seria: (Ossolineum Wczoraj i Dziś).
• B. Celer, Muzea oświatowe w przestrzeni bibliotecznej. Rekonesans. W: „200 lat Ossolineum : rozprawy i materiały, pod red. Mariusza Dworsatschka, Wrocław : Wydawnictwo Ossolineum, 2022, s. 441-452 Seria: (Ossolineum Wczoraj i Dziś).
• B. Celer, Idea regionalnych izb pamięci w bibliotekach polskich na przykładzie pracowni artystycznej Władysława Kościelniaka w Książnicy Pedagogicznej im. A. Parczewskiego w Kaliszu. W: Biblioteki pedagogiczne lokalnie – małe ojczyzny, duże perspektywy, pod red. Marty Ślusarek, Beaty Janik i Wandy Bukowczan. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, 2022, s. 57-65.
• B. Celer, „Śladami Wiłkomirskich. W poszukiwaniu spuścizny członków muzycznej rodziny” – raport z projektu badawczego // „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, nr 22, red. P. Molenda, W kręgu badań regionalnych, Kalisz 2022,  s. 205-230.
• E. Andrysiak, Drukarnia pośpieszna Jakuba Szczecińskiego jako przykład zakładu typograficznego mniejszości żydowskiej w międzywojennym Kaliszu, „Zeszyty KTPN”, nr 22, red. P. Molenda, W kręgu badań regionalnych, Kalisz 2022, s. 41-57.
• S. Przygodzki, Historia pewnej garbarni. Meandry awansu społeczno-towarzyskiego kaliskiej burżuazji w I poł. XIX w., „Zeszyty KTPN”, nr 22, red. P. Molenda, W kręgu badań regionalnych, Kalisz 2022, s. 142-151.

KONFERENCJE ZREALIZOWANE

Ogólnopolska konferencja historyków sztuki. „Trasowanie miasta. Samochodowe arterie komunikacyjne a urbanistyczne otoczenie zabytkowe wczoraj, dziś i jutro”. Kalisz, czerwiec 2022 (Wspólnie z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk)

Konferencja naukowa „Spuścizny w zbiorach archiwalnych, bibliotecznych i muzealnych” Kalisz wrzesień 2022 (Wspólnie z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk i Książnicą Pedagogiczną im. A. Parczewskiego w Kaliszu)

KONFERENCJE PRZYGOTOWANE

Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Biografistyka w badaniach regionalnych”, Kalisz, 15-16 czerwca 2023 (organizator: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, partnerzy: Instytut Interdyscyplinarnych Badań Historycznych, Książnica Pedagogiczna im. A. Parczewskiego w Kaliszu)

Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Kościelniakowie – Biografie i Dziedzictwo” 28 września 2023 (organizator: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, partnerzy: Instytut Interdyscyplinarnych Badań Historycznych, Książnica Pedagogiczna im. A. Parczewskiego w Kaliszu)

Kaliskie Seminarium Historii Architektury i Miast. Edycja I – urbanistyka historyczna, maj 2023, wydarzenie cykliczne (wspólnie z KTPN) Międzynarodowa konferencja naukowa z zakresu historii architektury (w planach na rok 2025)

WYSTAWY ZREALIZOWANE (wspólnie z Biblioteką Akademii Kaliskiej)

Rok 2022:

KALISZ AKADEMICKI / OD PWSZ DO AKADEMII KALISKIEJ
Komisarze wystawy: dr Elżbieta Steczek Czerniawska, prof. Akademii Kaliskiej dr hab. Krzysztof Walczak

ADAM CHODYŃSKI (1832-1902). Historyk Kalisza, prawnik, literat. W 190 rocznicę urodzin i 120 rocznicę śmierci. 16 grudnia 2022 Komisarze wystawy: dr Bogumiła Celer, prof. Akademii Kaliskiej dr hab. Krzysztof Walczak

DYREKTOR, prof. Akademii Kaliskiej dr hab. Krzysztof Walczak k.walczak@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje: badania nad dziejami książki i prasy; bibliologia, bibliotekoznawstwo; dzieje bibliotek; studia historyczne i regionalne, edytorstwo.

Prof. zw. dr hab. Waldemar Łazuga w.lazuga@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje: historia powszechna XIX-XX wieku, historia Polski, Europy Środkowo-Wschodniej, Austro-Węgier i Galicji; dzieje polityczne; biografistyka, edukacja historyczna.

Prof. zw. dr hab. Jerzy Pietrzak j.pietrzak@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje: historia Polski i powszechna XVI-XVII wieku; dzieje Kościoła katolickiego w Polsce; studia nad dziejami Wielkopolski, regionalne i lokalne.

Prof. Akademii Kaliskiej dr hab. Ewa Andrysiak e.andrysiak@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje: dzieje książki i prasy, bibliografie naukowe, historyczne, regionalne; bibliologia i bibliotekoznawstwo; edytorstwo.

Dr Ewa Andrzejewska e.andrzejewska@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje: dzieje sztuki i rzemiosła artystycznego, kultura artystyczna, dzieje architektury, studia regionalne i porównawcze, muzealnictwo.

Dr Bogumiła Celer b.celer@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje: biografistyka, badania regionalne, spuścizny i zbiory specjalne; bibliotekoznawstwo, dzieje książki i prasy; studia regionalne i porównawcze.

Dr Jarosław Durka j.durka@akademiakaliska.edu.p; j.durka@akademia.kalisz.pll
Specjalizacje: dzieje polityczne Polski w XX wieku; biografistyka, dzieje ziemiaństwa i relacje Państwo-Kościół

Dr Makary Górzyński m.gorzynski@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje: historia architektury i budowy miast XIX-XX wieku; dzieje urbanistyki i urbanizacji; kultura artystyczna; metodologia nauk humanistycznych; studia regionalne i porównawcze.

Dr Samanta Kowalska s.kowalska@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje: prawo; studia historyczne, biografistyka regionalna i lokalna; studia prawnoustrojowe i nad bezpieczeństwem.

Dr Sławomir Przygodzki s.przygodzki@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje:historia powszechna i Polski XIX-XX wieku; badania regionane i lokalne; dzieje burżuazji i procesów społecznych; studia nad wielokulturowością i tożsamościami społecznymi.

Dr Jerzy Wypych j.wypych@akademiakaliska.edu.pl
Specjalizacje: historia sztuki i kultury; sztuka i techniki artystyczne; studia regionalne.

Mgr Tadeusz Skarżyński t.skarzynski@akademia.kalisz.pl
Specjalizacje: dzieje Kalisza i regionu, edukacja regionalna

PLANOWANIE PRZESTRZENNE W MIASTACH KRÓLESTWA POLSKIEGO PRZEŁOMU XIX I XX WIEKU: MIĘDZY URBANISTYKĄ A ADMINISTRACJĄ

W Ośrodku Badań Regionalnych Akademii Kaliskiej w latach 2021-2022 zrealizowano projekt grantowy, finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki, przyznany w ramach piątej edycji programu “Miniatura” we wrześniu 2021 roku. Autorem koncepcji i wykonawcą był dr Makary Górzyński. Efektem kwerendy naukowej stało się zgromadzenie materiałów, dotyczących planowania urbanistycznego i problemów przestrzennych miast Królestwa Polskiego przełomu XIX i XX wieku. W efekcie ich opracowania powstał przetłumaczony na język polski wybór źródeł archiwalnych, dotyczących tego tematu, dostępny za darmo online (zob. link poniżej).

Program Miniatura, edycja 5 – Narodowe Centrum Nauki

NR REJ. WNIOSKU 2021/05/X/HS2/00340

Wykonawca: dr Makary Górzyński

Podmiot: Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego Ośrodek Badań Regionalnych

Tytuł wniosku: PLANOWANIE PRZESTRZENNE W MIASTACH KRÓLESTWA POLSKIEGO PRZEŁOMU XIX I XX WIEKU. MIĘDZY URBANISTYKĄ A ADMINISTRACJĄ

Typ działania: kwerenda archiwalna i opracowanie jej wyników

Czas realizacji projektu badawczego: 1 października 2021 – 30 września 2022

OPIS PROGRAMU BADAWCZEGO

Tematem projektowanych badań podstawowych z zakresu nauk o sztuce (historia architektury i urbanistyki) jest historia planowania przestrzennego i regulacji miast Królestwa Polskiego przełomu XIX i XX wieku. Realizacja zadania pozwoli na wstępną kwerendę źródłoznawczą w archiwach polskich, w zakresie administracyjnego projektowania urbanistycznego miast gubernialnych i niektórych ośrodków powiatowych. Efektem kwerendy będzie materiał źródłowy, weryfikujący i ukierunkowujący wstępne założenia, dotyczące wieloletniego projektu badawczego o architekturze i procesach przestrzennych w miastach Królestwa Polskiego tego czasu.

W dotychczasowej literaturze historycznej o rozwoju miast wskazywano na zagadnienie projektowania urbanistycznego, przeważnie akcentując schematyczność powstających w realiach rosyjskiej biurokracji planów i wskazując na fiasko ich implementacji. Częściej w literaturze analizowano potrzeby urbanistyczne miast z punktu widzenia rozwijającej się w przestrzeni publicznej tego czasu dyskusji o zasadach planowania przestrzennego. Niestety, samo zagadnienie administracyjnego planowania regulacji i rozbudowy w Królestwie Polskim pozostaje marginesem historiografii: dotąd nie powstało żadne opracowanie monograficzne, napisane z perspektywy nowoczesnej historii architektury. Konieczne jest ustalenie i porównanie działań, podejmowanych przez administracje miast, powiatów i guberni w zakresie polityki planowania przestrzennego. Istotne będzie prześledzenie procedur tworzenia planów, założeń projektowych, koncepcji regulacyjnych, ale też ukrytych w archiwalnych protokołach pomysłów i samego rozumienia procesów przestrzennych, wyrażanych przez różnorodnych aktorów społecznych. Nieprzebadana mikrohistorycznie pozostaje prawna i administracyjna zależność tych projektów od rosyjskiej polityki imperialnej, jak i dalsze losy planów, czy wreszcie sam proces ich wykonywania i wieloaspektowy związek z przemianami architektoniczno-urbanistycznymi i polityką (plan jako narzędzie regulacyjne, dokument i katalizator ambicji rozwojowych, ale też materialny obiekt w procesach administracyjnych, artykułujący ambicje miejskie). Interesująca wydaje się analiza artykulacji zasad i celów planowania miast w rosyjsko-polskim aparacie administracyjnym i w kontaktach z interesariuszami społecznymi.

Celem kwerendy było zebranie materiału porównawczego w zakresie urzędowego planowania przestrzennego między reformami postyczniowymi (ok. 1866-7) a kresem rosyjskiego zarządu na tym terenie (1914-1915). Podstawową bazę źródłową stanowi państwowy zasób archiwalny w Polsce, w tym szczególnie akta miast, powiatów i guberni oraz zespoły dokumentacji kartograficznej. Plan badań zakłada pracę w zbiorach 9 archiwów państwowych, obejmując 95 jednostek archiwalnych, w tym około 60 pozycji dokumentacji aktowej i w pozostałej części – obiekty kartograficzne. Lista archiwaliów może się jeszcze nieznacznie zwiększyć w czasie samych badań. Dzięki tłumaczeniom rosyjskojęzycznych, często trudnych w odbiorze archiwaliów kancelaryjnych na język polski i ich redakcji powstanie obszerny materiał o dużej wartości poznawczej. Dodatkowo, dla celów badań komparatystycznych, zostanie wykonane tłumaczenie wybranej dokumentacji niemieckojęzycznej z tego samego czasu, z obszaru zaboru niemieckiego, również dotyczącej planowania urbanistycznego. Realizacja zadania umożliwi także, dzięki darmowej publikacji wspomnianych źródeł w Internecie, na wprowadzenie do obiegu naukowego nieodstępnych i trudnych poznawczo (bariera językowa) akt, do tej pory niemal niewykorzystanych w historiografii polskiej. Rozpoznanie i porównanie informacji, uchwytnych w aktach magistratów i rządów gubernialnych, szczególnie w protokołach z posiedzeń organów kolegialnych, dotyczących planów miast i regulacji, pozwoli zrekonstruować zakres powodzenia ówczesnych prób polityki urbanistycznej w Królestwie Polskim, z odniesieniem do podobnych zadań administracji w zaborze pruskim. Kwerenda naświetli nieobecną dotąd w historiografii perspektywę ówczesnej administracji polsko-rosyjskiej na to kluczowe zagadnienie polityczne, ogniskujące wiele problemów społecznych, technicznych, kulturowych i politycznych. Ponadto, istotną korzyścią projektu będzie uchwycenie i mikrohistoryczne porównanie problemów w zakresie implementacji planów, z jakimi zmagały się poszczególne władze miast i guberni wobec szybkiego rozwoju, powodującego różnorodne konflikty i kolizje przestrzenne – znane nam i współcześnie jako chaos przestrzenny. Wraz z reprodukcjami kartografii historycznej, opracowane archiwalia znacząco ułatwią zweryfikowanie i pogłębienie moich wstępnych założeń badawczych, dotyczących architektury i procesów przestrzennych miast Królestwa Polskiego tego czasu, umożliwiając opracowanie kompleksowego projektu grantowego. Rezultaty badań przyczynią się również do lepszego zrozumienia dzisiejszych problemów rewitalizacyjnych XIX-wiecznych części polskich miast.

METADANE

TOWN PLANNING IN THE POLISH KINGDOM AT THE TURN OF THE NINETEENTH AND TWENTIETH CENTURIES: BETWEEN URBANISM AND ADMINISTRATION

SŁOWA KLUCZOWE

Królestwo Polskie; urbanistyka; miasta; urbanizacja; historia urbanistyki; historia architektury; administracja; plany regulacyjne

KEY WORDS

Polish Kingdom; urbanism; towns; urban development; history of urbanism; history of architecture; administration; spatial regulation plans

Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego;
Calisia University – Kalisz, Poland.

Data sporządzenia informacji i jej autor: 28 września 2021, dr Makary Górzyński. Uzupełnienie i skrócenie informacji: 16 maja 2023, dr Makary Górzyński.

Hiperłącze do pierwotnego miejsca publikacji w RepOD Uniwersytetu Warszawskiego